پێشەک
مێژوو
هاوکات لەگەڵ دامەزراندنی کۆلێژی ئەندازیاری لە زانکۆی کوردستان لە ساڵی ١٩٩٥دا، بەشی ئەندازیاری کارەبا چالاکی خۆی دەستپێکرد بە قبوڵکردنی ٣٠ خوێندکار لە پلەی دیپلۆمای ئەکادیمی لە باری ئەلەکترۆنیک. بەشەکە لە ساڵی ٢٠٠٢ بەرنامەی بەکالۆریۆسی لە ئەندازیاری کارەبا لە باری ئەلەکترۆنیک دەستپێکرد، دواتر لە ساڵی ٢٠٠٨ لە باری ووزەش دەستیپێکرد. لە ئاستی ماسستەردا، تایبەتمەندی ووزە و کۆنترۆڵ و ئەلەکترۆنیک و پەیوەندی بە پێی سەرەتایی لە ساڵەکانی ٢٠٠٧ و ٢٠١١ و ٢٠١٢ و ٢٠١٣ زیادکران. بەرنامەی دکتۆراش لە باری ووزە لە ساڵی ٢٠١٢ زیادکرا. لە ساڵی ٢٠٢٠دا، بەشی ئەندازیاری کارەبا دابەشکرا بۆ دوو بەشی جیاواز: بەشی ئەندازیاری ووزە و کۆنترۆڵ، و بەشی ئەندازیاری ئەلەکترۆنیک و پەیوەندی.
باری ووزە:
پێویستی مرۆڤ بە وزە ڕۆژ بە ڕۆژ زیاد دەکات لەگەڵ زیادبوونی دانیشتوانی جیهان و گۆڕانی تێڕوانین و نزیکبوونەوەکان لە شێوازی ژیانی مرۆڤدا، بەجۆرێک کە تەنانەت بەکارهێنانی زیاتری وزە دەتوانێت وەک نیشانەیەک بۆ ڕەفاھی کۆمەڵایەتی بەرزتری کۆمەڵگاکان دەرببردرێت. لە نێوان ئەمانەدا، وزەی کارەبا وەک پاکترین و بە باوڕپێکراوترین گواستەرەوەی وزە سەرنجێکی تایبەتی پێدراوە. لە ڕاستیدا، ڕۆیشتن بەرەو کارەباکردنی بناغەکان لە پیشەسازییە جۆراوجۆرەکان دەتوانرێت وەک خاڵێکی گۆڕانکاری لە باشترکردنی کارایی و پێشخستنی ئابووری هەر وڵاتێک دەرببردرێت. لە لایەکی دیکەوە، بەکارهێنەرە کۆتایییەکانی کارەبا هەروەها زیاتر حەز دەکەن تا ئەو ڕادەیە کە دەتوانن لە ئامێرەکانی پێکهاتەی نوێکاری کارەباییەکان لەگەڵ تەکنەلۆژیای سەردەم بەکاربێنن کە ئاسودەیی زیاتریان بۆ دێنێت. نموونەی ئەم نوێکارییانە بریتین لە تەکنەلۆژیای ئۆتۆمبێلی کارەبایی و جۆراوجۆری سیستەمە زیرەکەکانی ماڵ و پیشەسازی. سەروەریش، بەدیهێنانی ئەم پێویستییە گەشەسەندووە پەیوەندی بە گۆڕینی باشی سەرچاوەکانی وزەی سەرەتاییەوە هەیە، کە بەکارهێنانی بێ سنووری ئەم سەرچاوانە لەگەڵ نزیکبوونەوە زانستی و ژینگەییەکان ناگونجێت. بۆیە، سنوورداربوونی سەرچاوە سەرەتاییەکان لە لایەک و پێویستی بە کارەباکردن لە هەموو ڕووەکان لە لایەکی دیکەوە، پێویستی دروستکردنی سیستەمێکی بەڕێوەبردراوی وزەی کارەبا زیاتر لە هەر کاتێک دیار دەکات. سیستەمەکانی وزەی کارەبا لە هەر وڵاتێکدا لە ڕاستیدا گەورەترین سیستەمی دۆخی دروستکراوی دەستی مرۆڤن کە لەگەڵ کێشە تەکنیکییە ئاڵۆزەکاندا پەیوەندیەکی نزیکیان لەگەڵ ئابووری ئەو کۆمەڵگەیەشدا هەیە. بەڕاستی لەم سیستەمانەدا ڕووبەڕووی هەزارەها یەکەی بەرهەمهێنانی وزە لە جۆرە جیاوازەکان و ملیۆنان بەکارهێنەری بچووک و گەورە دەبینەوە کە ڕەفتاری جیاواز و نادڵنیاییان هەیە و لەوانەیە چەندین کیلۆمەتر دوور بن لە ناوەندە سەرەکییەکانی بەرهەمهێنانی وزە. بۆیە بەڕێوەبردن، کۆنترۆڵ و دیزاینی باشی ئەم جۆرە سیستەمێک پێویستی بە ڕاهێنانی کەسانی کارا هەیە. باری ووزە لە ئەندازیاری کارەبا، بۆ ئەم مەبەستە دیزاین کراوە و ڕێکخراوە. بە گشتی، مۆدێلکردنی بیرکاری، شیکردنەوەی ڕەفتاری سوڕی، پلاندانانی سیستەمی و دیزاین و پارێزگاری یەکگرتوو و هاوئاهەنگی پێکهاتە و ئامێرەکانی سیستەمێکی وزەی کارەبا لە سەرەتای بەرهەمهێنانی وزەوە تا گواستنەوە و دابەشکردنی لێدانکەم و تا کۆتایی بەکارهێنانی باشی ئەو لە ژێر ئەرکەکانی ئەندازیاری ووزەدا دێت. لە ساڵەکانی ڕابردوودا، دەرکەوتنی چەمکی تۆڕە زیرەکەکان، گرنگی بەڕێوەبردن و کۆنترۆڵی سیستەمەکانی وزەی کارەبا دوو هێندەی کردووە وەک ئەوەی ڕۆحێکی نوێ لە جەستەی ئەم سیستەمانەدا فیدرا بێت و بە دروستکردنی بوارە جۆراوجۆرەکانی توێژینەوە و بەکارخستن و تەنانەت دروستکردنی فرصەتی کار بۆ ئەندازیاری ووزە، سەرنجدان بەم بارە تا زیاتریش گرنگتر بووە. بە شێوەیەکی تایبەتی، بوارە بنەڕەتییەکان و ئاسمانە تەکنیکییەکان لە بواری ئەندازیاری وزەی کارەبا (ووزە) بریتین لەم خوارەوە، بەڵام سنووردار نابن بەوانە و بە گشتی هەموو ئەوەی پەیوەندی بە بەرهەمهێنان، گواستنەوە، دابەشکردن و بەکارهێنانی وزەی کارەباوە هەیە لەخۆ دەگرێت.
پلاندانانی، بەکارخستن و بەڕێوەبردنی وزە
داینامیک و جێگیری سیستەمەکانی وزەی کارەبا
لێکۆڵینەوە لە ڕەفتاری ئابووری ئەکتەرەکانی سیستەمی ووزە لە بازاڕەکانی وزەی کارەبا
پارێزگاری باش و خۆگونجێنەری سیستەمەکانی گواستنەوە و دابەشکردنی وزەی کارەبا
چاودێری و ئۆتۆماسیۆنی بناغە کارەباییەکان لەسەر تەختەی زیرەککردنی تۆڕ
جوڵاوکردنی بەکارهێنەرە کۆتایییەکان بۆ بەشداربوون لە بەکارهێنانی باشی وزە
مۆدێلکردن، دیزاین و کۆنترۆڵی باشی پێکهاتە بنەڕەتییەکانی سیستەم، لەوانە داینامۆکان، مۆتۆڕەکان، ترانسفۆرمەرەکان، کڵێچەکانی ووزە و ...
دروستکردنی تەختەیەکی پارێزراو، جێگیر و باوەڕپێکراو بۆ زیادکردنی نفوودی سەرچاوەکانی بەرهەمهێنانی وزەی نوێ و ئامێرە زیرەکەکان
کوالێتی توانای دابینکراو بۆ بەکارهێنەران لەگەڵ بوونی بارە نوێکان و سەرچاوەکان لەگەڵ ڕووبەری ئەلەکترۆنیکی-ووزە
خوێندکارانی بەکالۆریۆس لە باری سیستەمەکانی وزەی کارەبا، بەپێی بەرنامەی پەسەندکراوی وەزارەتی زانست، توێژینەوە و تەکنەلۆژیا، دوای تەواوکردنی وانە بنەڕەتی و سەرەکییەکان، ٢٤ یەکی تایبەتمەندی پەیوەندیدار بە بوارە بنەڕەتییەکان دەبەن بۆ ئاشنا بوون لەگەڵ بناغەکانی ئەم بارە. نموونەی ئەم وانانە بریتین لە:
مەکینە کارەباییەکان (ئاشنا بوون لەگەڵ کارکردنی داینامۆکانی سینکرۆن و ترانسفۆرمەرە سێقەتەکان و مۆتۆڕە ئیندەکشنییەکان)
شیکردنەوەی سیستەمەکانی وزەی کارەبا (مۆدێلکردنی هەموو پێکهاتەکانی سیستەمەکانی گواستنەوە و دابەشکردنی وزەی کارەبا، بهتایبەتی هێڵەکانی گواستنەوە، لێکۆڵینەوە لە شێوازەکانی دابەشکردنی توانا بۆ دابینکردنی توانا، لێکۆڵینەوە لە ڕەفتاری سیستەم کاتێک ڕووبەڕووی دۆخە نائاساییەکان دەبێتەوە وەک کورتکرنەوە، گۆڕانی فرێکوئەنسی، کارپێکردنی سیستەم لە سنووری پارێزراو، لێکۆڵینەوە لە جێگیری ستاتیک و داینامیکی سیستەم)
ڕیلەی و پارێزگاری (ئاشنا بوون لەگەڵ چەمکی سیستەمە پارێزگارییەکان لەوانە پێکهاتەی ڕیلەی کارەموگناتیسی، دانانی ڕیلە لە سیستەمدا و هاوئاهەنگی باشیان، لێکۆڵینەوە و شیکردنەوەی ڕەفتاری ڕیلەکان کاتێک ڕووبەڕووی دۆخە نائاساییەکانی سیستەم دەبنەوە)
دامەزراوە کارەباییەکان (ئاشنا بوون لەگەڵ سیستەمەکانی ڕووناککردنەوە و دابینکردنی وزەی ناوەوەی بیناکان، ژمێریاری و دیزاینی باش و ...)
بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا (ئاشنا بوون لەگەڵ پێکهاتە و پێکهاتەکانی جۆرە جیاوازەکانی وێستگەکانی بەرهەمهێنانی توانا، لەوانە وێستگەکانی هەڵمی، گاز، سوڕی تێکهەڵ، ناوەکی و وزەی نوێبوونەوە و ...)
دیزاینی پستەکانی پەستانی بەرز (ئاشنا بوون لەگەڵ ڕێسا و ژمێریارییە پەیوەندیدارەکان بۆ دیزاینی جۆرە جیاوازەکانی پستەکانی پەستانی بەرز، جۆرە پێکهاتەکان، ئامێرە ئایزۆلەیشن و پارێزگارییەکان و ...)
ئەلەکترۆنیکی پیشەسازی (ئاشنا بوون لەگەڵ جۆرە جیاوازەکانی کڵێچە کۆنترۆڵی ئەلەکترۆنیکی-ووزە لەوانە دیۆدەکان، تایریستۆرەکان، IGBTs، لێکۆڵینەوە لە ڕەفتاری جۆرە جیاوازەکانی گۆڕەری کارەبایی لەوانە ئینڤێرتەرەکانی ac-dc و پێچەوانەکەی، گۆڕەری dc-dc، لێکۆڵینەوە لە شێوازەکانی بەڕێوەبردنی هارمۆنیکەکان لە گۆڕەرەکان و ...)
لە وڵاتەکەماندا کە خاکێکی پڕ لە سەرچاوەی وزەیە باشترین ڕێگای بەکارهێنان یان بازرگانیکردنی وزە گۆڕینی بۆ وزەی کارەباییە، ئەم شارەزاییە ڕۆڵ و شوێنێکی تایبەتی لە گەشەپێدان و پێشخستنی وڵاتە بە نرخەکەمان، ئێران، ئەنجام دەدات و بە پێی گەشەکردنی خێرای ئەم پیشەسازیە لە وڵاتدا (کە تێکڕای گەشەکردنی ساڵانە سەرووی ١٠٪ە) فرصەتی کارکردنی زۆر بۆ فەراغبۆخوازەکانی ئەم بارە لە بەشە حکومی، هاوکاری و تایبەتەکاندا دروست بووە.
باری کۆنترۆڵ:
ئەندازیاری کۆنترۆڵ بوارێکە بە بەکارهێنانێکی فراوان لە ئەندازیاری کارەبا، ئەندازیاری میکانیک، ئەندازیاری ئاسمان، ئەندازیاری کیمیا و تەنانەت ئابووری و زیندەزانی. گرنگترین ئامانجەکانی باری کۆنترۆڵ، ئاشناکردنە لەگەڵ شێوازەکانی شیکردنەوە و مۆدێلکردنی سیستەمە داینامیکییەکان و ناساندنی ڕێگاکانی دیزاین و بەکارهێنانی سیستەمە کۆنترۆڵی خۆکار بۆ گەیشتن بە ڕەفتاری ویستی ئەم جۆرە سیستەمانە. بۆیە بەکارهێنانی سیستەمە جۆراوجۆرەکانی کۆنترۆڵ لە کارگەکان و ناوەندە پیشەسازییەکان و یەکە خزمەتگوزارییەکان، وێستگەکانی وزە، سیستەمە ئاسمانیەکان، ئەندازیاری پزیشکی و تەنانەت ئابووری و بەڕێوەبردنی پیشەسازی، بەشێکن لە بەکارهێنانە جۆراوجۆرەکانی کۆنترۆڵ لە پیشەسازییە جۆراوجۆرەکان. وانەکانی بەکالۆریۆسی باری کۆنترۆڵ، جگە لە ئاشناکردنی خوێندکاران لە ڕێساکانی کۆنترۆڵ، بەشێوەیەک ڕێکخراون کە خوێندکاران بۆ بەردەوامبوون لە خوێندن لە ئاستە بەرزترەکانیش بە شێوەیەکی گونجاو ئامادە بکەن. بەرنامەی تایبەتمەندی ناچاری ئەم بارە پێکهاتووە لە ٢٤ یەکی وانە. بێگومان خوێندکارانی حەزیان بە زانینی زیاتر لە بابەتەکانی ئەم بارە هەیە، دەتوانن جگە لەم وانانە، بە ویستی لە وانەکانی ئاستی ماسستەری باری کۆنترۆڵیش تۆمار بکەن.
ئێستا، بەشی ئەندازیاری ووزە و کۆنترۆڵ هەیە:
١٠ ئەندامی هێزی مامۆستا
٨٨ خوێندکاری بەکالۆریۆس (لە باری ئەندازیاری کارەبا – ووزە)
٨٠ خوێندکاری بەکالۆریۆس (لە باری ئەندازیاری کارەبا – کۆنترۆڵ)
١٦٨ خوێندکاری بەکالۆریۆس بێ باری دیاریکراو
٢٤١ خوێندکاری ماسستەر (لە بارەکانی ئەندازیاری کارەبا، سیستەمەکانی ووزە، ئەندازیاری کارەبا- کۆنترۆڵ، ئەندازیاری کارەبا- ئەلەکترۆنیکی ووزە و مەکینە کارەباییەکان)
٤١ خوێندکاری ئاستی دکتۆرا
ئەرکی بەشی پەروەردەیی:
ڕاهێنانی هێزی شارەزا، داهێنەر و بیرکردنەوە لە بارە جۆراوجۆرەکانی ئەندازیاری کارەبا بۆ دابینکردنی هێزی مرۆوی پێویستی وڵات.
پێشخستن و فراوانکردنی ئەندازیاری کارەبا بە گرنگیدان بە پێویستییە هەرێمی و نەتەوەیییەکان.
چوونە ناو بوارە نوێکانی زانست لە باری ئەندازیاری کارەبا.
زیادکردنی بەرهەمە زانستییە بە نرخەکان.
پاراستن و بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی مامۆستایان و خوێندکاران لە ڕێگەی گەشەپێدانی چەندی و چۆنیی بەرهەمە زانستییەکان و زیادکردنی هاوکاری زانستی و توێژینەوەیی لە ئاستی نەتەوەیی و نێودەوڵەتیدا.
بەرنامە تایبەتمەندییەکانی بەش بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی خوێندکاران:
١. ناردنی زیاتر لە ١٠ خوێندکار لە ئاستە جۆراوجۆرەکانی خوێندن بۆ وڵاتەکانی وەک نەمسا و ئیسپانیا، هتد، وەک بەشێک لە بەرنامەکانی گۆڕینی خوێندکار.
٢. بەستنی پۆلەکانی ڕاهێنان بۆ سۆفتوێرە جۆراوجۆرەکان.
٣. بەستنی پۆلەکان بۆ ئامادەکاری بۆ ئۆڵۆمپیادی خوێندکاران.
٤. ڕێکخستنی گەڕانە زانستییە جۆراوجۆرەکان بە هاوئاهەنگی لەگەڵ ناوەندی پەیوەندی بە پیشەسازییەوە.
٥. بەستنی کارگەکان بە بوارەکانی داهێنان و فرصەتی کارەوە لەلایەن شارەزایانی پیشەسازییەوە.
بازاڕی کار:
ئەندازیاری کارەبا، بەپێی بارەکەی خوێندن، دەتوانێت لە دامەزراوەکانی وەک وەزارەتی پەیوەندی و تەکنەلۆژیای زانیاری، وەزارەتی پیشەسازی، کان و بازرگانی، وێستگەکانی وزە، کارگە جۆراوجۆرەکان (سیمەنت، ئۆتۆمبێلسازی، ئاسنگەری، هتد)، ڕێکخراوەکانی بوارەی پەیوەندی، پیشەسازییە سەربازی و بەرگرییەکان، هتد. کار بکات. بێگومان، بەپێی قسەی شارەزایان، فرصەتی زۆر بۆ داهێنان لە پیشەی ئەندازیاری کارەبا و دەستپێکردنی بازرگانییەکی سەربەخۆ هەن، کە ئەندازیاری کارەبایەکی کارا و شارەزا دەتوانێت بە لێکۆڵینەوە و تێگەیشتن لە پێویستییەکانی وڵات لە باری پیشەسازی کارەبا و پەیوەندیدا، هەنگاو بەرەو چارەسەرکردنیان بنێت.
هەندێک لە شارەزایی و توانایی گشتییە پێویستەکانی ئەندازیاری کارەبا بریتین لە:
توانایی باش لە بیرکاری، فیزیا و کۆمپیوتەر – چونکە بناغەی سەرەکی پیشەی ئەندازیاری کارەبا لەسەر ئەم زانستانە دانراوە.
توانایی شیکردنەوەی کێشەکان و هەڵسەنگاندنی چارەسەرەکان – ئەندازیاری کارەبا لە پرۆژە جۆراوجۆرەکاندا بەردەوام لەژێر ڕووداو و کێشە جۆراوجۆرەکاندایە کە دەبێت بتوانێت بەباشی بیانناسێتەوە، شیکاری بکات و چارەسەریان بکات.
توانایی باش لە بڕیاردان – ئەندازیاری کارەبا زۆرجار بەرپرسیارە لە یەکە یان پرۆژەیەک لە کارەکەیدا، کە بۆ بەشە جۆراوجۆرەکانی بڕیاری باش لە کاتی گونجاودا بدات بۆ ئەوەی کارەکان بەباشی بڕۆن.
شارەزایی پەیوەندیکردنی نایاب – بۆ پەیوەندی و هاوکاری گونجاو لەگەڵ بەڕێوەبەران و تەکنیسینەکانی کۆمپانیا و پرۆژەکان.
توانایی پلاندانان و لەپێشگرتنەوەی کاریگەری کارەکان – بەهۆی هەستیاری و گرنگی زۆری پیشەی ئەندازیاری کارەبا، پێویستە پلاندانان بۆ کار و ئەرکەکان بەپێی هەستیاری و لەپێشگرتنەوەیان بە شێوەیەکی دروست بکرێت.
شارەزایی کارکردنی تیمی – بۆ کارکردن لەگەڵ هەموو کەسە بەشداربووەکانی پرۆژەیەک و پێشخستنی.
زانینی تەواوی یاسا و ڕێنماییەکانی سەلامەتی و تەندروستی لەم بوارەدا – باری کارەبا و ئەلەکترۆنیک ڕووبەڕووی مەترسی زۆر بۆ کەسەکان دەبێتەوە. بۆیە، ئەندازیاری کارەبا پێویستە ئاشنا بێت بە هەموو یاسا و ڕێنماییە پارێزگاری و سەلامەتییەکان و بۆ پاراستنی تەندروستی خۆی و ئەوانی دیکە بیانبەکاربێنێت.
