پێشەک

ئەندازیاری پیشەسازی لقێکی ئەندازیاریە کە بە مەبەستی باشترکردنی پرۆسە ئاڵۆزەکان، سیستەمەکان و ڕێکخراوەکان پەرەی پێدراوە. ئەندازیاری پیشەسازی هەوڵدەدات بەفیڕۆچوونی کات، پارە، ماددە، کاتەکانی کارکردنی خەڵک، کاتەکانی کارکردنی ئامێرەکان، وزە و سەرچاوەکانی تر کە بەها دروست ناکەن لاببات. بەپێی "دامەزراوەی ئەندازیاری پیشەسازی و سیستەم (IISE)"، ئەرکی ئەم بوارە باشترکردنی کوالێتی و داهێنەری سیستەمەکان و پرۆسەکانە.
ئەندازیاری پیشەسازی پەیوەندی بە گەشەپێدان، باشترکردن و جێبەجێکردنی سیستەمە یەکگرتووەکانی خەڵک، پاشەکەوت، زانیاری، زانیاری، ئامرازەکان، وزە، ماددەکان، شیکردنەوە و تێکەڵکردنەکان، هەروەها بیرکاری، فیزیا و زانستە کۆمەڵایەتییەکان لە ڕوانگەی دیزاینی ئەندازیارییەوە هەیە بۆ دیاریکردن، پێشبینی و هەڵسەنگاندنی دەرئەنجامەکانی ئەم جۆرە سیستەم یان پرۆسانە.
ئەندازیاری پیشەسازی زۆر هاوبەشی لەگەڵ ئەندازیاری سیستەم، ئەندازیاری بناغە، ئەندازیاری بەرهەمهێنان، زانست و ئەندازیاری بەڕێوەبردن، ئەندازیاری دارایی، ئەندازیاری بازاریابی، ئەندازیاری فاکتۆرە مرۆڤییەکان هەیە و لە هەندێک حاڵەتدا بەم ناونیشانەیانە ناسراوە.
یەکەم پەڕەکانی دەرکەوتنی ئەندازیاری پیشەسازی بە چاپکردنی کتێبی "ڕێساکانی زانستی بەڕێوەبردن" لە ساڵی ١٩٠٠ لەلایەن فرێدریک تەیلۆر – باوکی ئەندازیاری پیشەسازی – دەناسرێنەوە. باشتربوونی کارایی کار بە پێی مێتۆدی تەیلۆر لەسەر بنەمای پەرەپێدانی ستانداردەکانی کار و کەمکردنەوەی کاتی پێویست بۆ کار بوو. یەکەم قوتابخانەی ئەندازیاری پیشەسازی و بەرهەمهێنان لە ساڵی ١٩٠٩ لە زانکۆی پێنسیلڤانیا دامەزرا. لە ساڵی ١٩١٢دا، کۆمەڵەیەک بۆ بەرزکردنەوە و پێشخستنی بەڕێوەبردن دامەزرا، کە لە ساڵی ١٩١٥دا ناوی کۆمەڵەی تەیلۆر لێنرا. ئەم کۆمەڵەیە لە ساڵی ١٩٣٤ەوە بە ناوی دامەزراوەی ئەندازیاری پیشەسازی ئەمریکا چالاکییەکانی بەردەوام کرد. یەکەم پلەی دکتۆرا لە ئەندازیاری پیشەسازی لە ساڵی ١٩٣٣ بە ئەقای بارنس لە باری لێکۆڵینەوەی کات و جوڵە لە زانکۆی کۆرنێل درا.
بەشی ئەندازیاری پیشەسازی زانکۆی کوردستان لە ساڵی ١٩٩٦ لە کۆلێژی ئەندازیاری دامەزرا بۆ توێژینەوە و چارەسەرکردنی کێشە ئێستاکان بە نزیکبوونەوەیەکی پێشبینیکەر و ڕاهێنانی هێزی مرۆوی پێویست.